مُد و مدرنیته
الیزابت ویلسون (۱۳۹۴) مُد و مدرنیته، ترجمه ناصرالدین غراب، انتشارات علمی و فرهنگی، ۳۸۰ صفحه/ این کتاب اثری کلاسیک در حوزه‌ی جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی «مُد» است. نویسنده کتاب سعی نموده است مُد را به مثابه بخشی از تجربه‌ی مدرنیته یا تجربه‌ای حاکی از «دود شدن هر آنچه سخت است و استوار» به تصویر بکشد. در این راستا، از خلال مُد است که شخصیت‌های مورد نظر زیمل یا والتر بنیامین خلق می‌شوند و به تدریج سلوک و منش این شخصیت‌ها به سبک زندگی شهری و دنیای هنر کشیده می‌شود و در نهایت مُد دستمایه‌ای می‌گردد برای بی‌ثباتی معنا در مناسبات اجتماعی و در عین حال قوام و هویت‌بخشی خرده‌فرهنگ‌ها و رونق صنعت پوشاک. کتاب به ما می‌آموزد که لباس‌ها نه تنها برای این آمده‌اند که بدن را بپوشانند یا آن را مخفی نمایند بلکه آنها به‌واسطه‌ی مُد این قدرت را دارند تا گرایش‌ها و باورهای ما را آشکار نمایند یا آنها را به چالش بکشانند.
الیزابت ویلسون محقق حوزه‌های سیاسی، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی است. این کتاب برای نخستین بار در سال ۱۹۸۵ منتشر و در سال ۲۰۰۳ تجدید چاپ شده است. شاید ویلسون اولین کسی باشد که قدرت مُد را در برساختن هویت سوژه‌ی غربی از یک سو و فرو پاشاندن آن از سوی دیگر نشان می‌دهد. با این کار، او مُد را یکی از اشکال تناقض‌آمیز مدرنیته معرفی می‌کند، امری که از سوی مدرنیسم به جد به چالش گرفته شد و سرآغاز اندیشه‌های بسیاری در حوزه‌های هنری، فلسفی و به طور کلی علوم انسانی و علوم فرهنگی گشت. ویژگی‌های متناقض نمای مُد از یک سو و گره خوردن آن بعضاً با فرهنگ مصرفی و توده‌ای و در نتیجه بیهوده و پوچ دانستن آن باعث می‌شود که بسیار اعم از محقق و غیرمحقق، به استثنای مصرف‌کننده‌ی آن، نتوانند با آن کنار بیایند و آن را درک کنند. این کتاب تا حد زیادی اهمیت مُد در عصر حاضر را بازگو می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این امر ظاهری و سطحی با تحولات اجتماعی و فرهنگی جوامع برآمده از مدرنیته یا درگیر با پیامدهای آن گره خورده است و نقص‌ها و خلاءها و تضادهای آن را به نمایش می‌گذارد.
نویسنده در فصل اول کتاب به طرح مساله مُد و ابعاد آن می‌پردازد. این بخش نشان می‌دهد که چرا اساساً مُد و پرداختن به آن حائز اهمیت است. در فصل دو، تاریخ مختصر و کوتاهی از مُد، از زمان پیدایش آن در دربار پادشاهان و در شهرهای تجاری و نیز در دوره‌ی صنعتی شدن و شهرهای بزرگ بیان می‌شود و به نقش مُد در ایجاد تمایز روزافزون میان عوام و خواص و شکل‌گیری فردگرایی مدرن پرداخته می‌شود. فصل سه، تحت عنوان تبیین‌های ناروا، آثار مکتوب نظری در ارتباط با مُد را بررسی می‌کند و بیان می‌دارد هیچ‌یک از نظریه‌پردازانی که تنها به دیدگاهی نظری اتکا کرده‌اند نتوانسته‌اند شرح و توصیف کامل یا رضایت‌بخشی از مُد بیان کنند. نظریه‌ی وبلن راجع به مصرف‌گرایی متظاهرانه و نیز نظریه‌ی لباس به مثابه‌ی زبان که آلیسون لوری مطرح کرده است، نقض می‌شوند. فرض اساسی نویسنده این است که تبیین مُد در چارچوب مفهوم مدرنیته امکان‌پذیر است. صنعت مُد عنوان فصل چهارم است که گزارش و شرح شکل‌گیری و توسعه‌ی پوشاک تولیدی و به‌ویژه به پیدایش تولید انبوه مدرن از سبک‌های شیک و به‌روز اختصاص یافته است. مُد و امیال جنسی در فصل پنجم مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل ششم کتاب، تحت عنوان جنسیت و هویت، ارتباط این دو مقوله با مُد مورد توجه نویسنده است. در این بخش، تمایز میان جنسیت و تمایلات جنسی و امر زنانه و امر شهوانی بررسی می‌گردد. تشریح و توضیح دوجنسیتی بودن و پوشیدن لباس جنس مخالف در دنیای مُد و همچنین شکل‌گیری سلایق جدید از دیگر مباحث این بخش است.
در فصل هفتم، مُد و زندگی شهری بررسی شده و به تاثیر زندگی در مادرشهرها بر مُد و توسعه‌ی آن و بررسی و پیدایش خرید در جوامع صنعتی پرداخته می‌شود. در فصل هشت، با عنوان مُد و فرهنگ عامه، بررسی کوتاهی درباره‌ی تاثیر ورزش‌ها، تفریحات، تئاتر، فیلم، عکاسی و سفر بر سبک‌های شیک و مد ورز و ارتباط آنها با ایجاد مدهایی با تولید انبوه صورت گرفته است. بحث جدید مُد مقابله‌ای که از موضوعات جدید در حوزه‌ی مطالعات فرهنگی است در فصل نه تشریح شده است. در این فصل اشکال پادفرهنگی، خرده‌فرهنگی و دیگر اشکال نابهنجار لباسی و شکل‌گیری آنها در جامعه‌ی صنعتی و همچنین ارتباط سبک‌های پادفرهنگی با نارضایتی سیاسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. لباس آرمانی و اصلاحات در لباس عنوان فصل دهم است. این بخش، با هدف بیان پیشینه‌ی کوتاهی از جنبش اصلاح لباسی در قرن نوزدهم، پیشرفت‌های قرن بیستم، بررسی لباس و مُد از جانب فمینیست‌ها بیان می‌شود. نویسنده معتقد است که تلقی مُد به عنوان مساله‌ای اخلاقی، شاهدی بر بی‌اصالتی، «آگاهی کاذب» و یا اطاعت از ارزش‌های دروغین امری نادرست و نابجاست. فصل دوازده، با عنوان زمان در حال گذر، تغییر دولت‌ها، در واقع بخش جدیدی است که در چاپ دوم کتاب به آن اضافه شده است. مروری بر پیشرفت‌های صورت گرفته در عرصه‌ی مُد و لباس از سال ۱۹۸۵ تا کنون و پیشرفت‌های باارزش در مطالعه و نظریه‌پردازی راجع به لباس در این فصل مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده است تا این تغییرات در گرایش به لباس و در نمایش و توزیع آن نشان داده شوند.
فهرست مطالب
- مقدمه
- تاریخ مد
- تبیین‌های ناروا
- صنعت مد
- مد و تمایلات جنسی
- جنسیت و هویت
- مد و زندگی شهری
- مد و فرهنگ عامه
- لباس مقابله‌ای
- لباس‌های آرمانی و اصلاحات در لباس
- فمینیسم و مد
- دوران در حال گذر/ تغییر دولت‌ها